به‌کارگیری مدل PHABSIM در تبیین رژیم اکولوژیکی رودخانه به‌منظور برآورد جریان زیست ‏محیطی و مقایسه با روش‏های هیدرولوژیکی (مطالعۀ موردی: رودخانۀ قره‏سو)

اختصاص آب به محیط‌زیست که با عنوان حق‌آبه زیست‌محیطی مطرح می‌شود، برای حفظ اکوسیستم رودخانه و پایین‌دست آن بسیار حیاتی و مهم می‌باشد. عدم تخصیص مناسب جریان زیست‌محیطی، موجب اختلال در فعالیت‌های حیاتی موجودات آب‌زی، کاهش ارتباطات بین اکوسیستم‌ها و دسترسی به مناطق مناسب جهت تخم‌ریزی و مهاجرت آبزیان گردیده است. در مطالعه حاضر روش‌های هیدرولوژیکی تنانت، تسمن و آرکانزاس به منظور برآورد حداقل جریان زیست‌محیطی و مدل شبیه‌سازی زیستگاه PHABSIM جهت تأمین حداقل شرایط زیستگاه برای گونه شاخص  سیاه ماهی C.capoeta gracilis در رودخانه قره سو  منتهی به خلیج گرگان، مورد محاسبه و ارزیابی قرار گرفتند. آمار مورد نیاز برای محاسبات هیدرولوژیکی نیز از ایستگاه هیدرومتری سیاه‌آب در طول دوره آماری 44 ساله ( 1394-1350)  استفاده شد.  اندازه گیری و ثبت متغیرهای محیطی، داده‌های مربوط به مقاطع عرضی رودخانه شامل فاصله هر مقطع از مقطع پایین‌دست در اواخر خرداد ماه 1396، در4 ناحیه اصلی و مقاطع کنترل در هر ناحیه از پایین‌دست (مصب رودخانه) به سمت بالادست و در طول رودخانه قره‌سو انجام شد. بر اساس ارزیابی اکولوژیکی، روش تنانت نیاز آب زیست‌محیطی رودخانه قره‌سو را 30 درصد متوسط دبی سالانه برای فصول بهار و تابستان و 10 درصد متوسط دبی سالانه برای فصول پاییز و زمستان به ترتیب مقادیر 57/0 و 19/0 متر مکعب بر ثانیه و روش‌های تسمن 44 درصد، آرکانزاس 64 درصد و تکنیک شبیه‌سازی زیستگاه 85 درصد میانگین جریان سالانه در رودخانه قره‌سو، به ترتیب مقادیر 856/0، 22/1 و 63/1 متر مکعب بر ثانیه، جریان زیست‌محیطی را برآورد می‌نمایند. با بررسی الزامات برآورد جریان زیست‌محیطی در رودخانه مطالعه شده، با توجه به شرایط دینامیک اکولوژیکی و زیستگاهی رودخانه، مدل شبیه‌سازی زیستگاه بسیار کاراتر از روش‌های هیدرولوژیکی ظاهر شده و پاسخ آن‌ها به مسئله تخصیص رژیم اکولوژیکی جریان می‌تواند منطقی و حافظ بقای محیط اکولوژیکی باشد.